សំណួរដែលសួរញឹកញាប់
ចម្លើយសម្រាប់ចម្ងល់ទូទៅអំពីជំនឿ និងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងសាសនាឥស្លាម
ជំហានដើម្បីក្លាយជាអ្នកមុស្លិម
ការសម្រេចចិត្តទទួលយកសាសនាឥស្លាម គឺជាដំណើរផ្ទាល់ខ្លួនដ៏មានអត្ថន័យរវាងបុគ្គលម្នាក់ និងព្រះជាម្ចាស់ (អល់ឡោះ)។ ប្រសិនបើបេះដូងរបស់អ្នកមានទំនោរទៅរកសច្ចភាពនៃឥស្លាម ហើយអ្នកមានបំណងប្រគល់ខ្លួនចំពោះព្រះជាអ្នកបង្កើតនោះ ជំហានដំបូងគឺការប្រកាសពាក្យសក្ខីកម្ម (ស្សាហាទ៉ះ - ការប្រកាសពីជំនឿ) ដោយស្មោះអស់ពីចិត្ត។
"ខ្ញុំសូមប្រកាសសក្ខីកម្មថា គ្មានព្រះជាម្ចាស់ណាផ្សេងដែលស័ក្តិសមនឹងការគោរពសក្ការៈពិតប្រាកដក្រៅពីអល់ឡោះឡើយ ហើយខ្ញុំសូមប្រកាសសក្ខីកម្មថា ព្យាការីមូហាំម៉ាត់ គឺជាអ្នកនាំសាររបស់អល់ឡោះ។"
(ភាសាអារ៉ាប់៖ អ៉័ស្យហាឌូ អាន់ឡា អ៊ីឡាហា អ៊ីលឡ័លឡោះ វ៉ា អ៉័ស្យហាឌូ អាន់ណា មូហាំម៉ាត់ រ៉ស៊ូលុលឡោះ)ប្រសិនបើអ្នកមានចម្ងល់, ត្រូវការការណែនាំបន្ថែម, ឬត្រៀមខ្លួនរួចរាល់ដើម្បីបោះជំហាននេះ, សូមកុំស្ទាក់ស្ទើរក្នុងការទាក់ទងមកយើងខ្ញុំ។ យើងខ្ញុំរីករាយក្នុងការគាំទ្រអ្នក។
ស្វែងរកសំណួររបស់អ្នក
ជំនឿមូលដ្ឋានគ្រឹះ (Aqidah)
អល់ឡោះ គឺជាព្រះនាមរបស់ព្រះជាម្ចាស់តែមួយគត់ក្នុងភាសាអារ៉ាប់។ ទ្រង់គឺជាអ្នកបង្កើត និងជាអ្នកទ្រទ្រង់នូវអ្វីៗទាំងអស់នៅក្នុងចក្រវាល។ ទ្រង់គ្មានដៃគូ គ្មានបុត្រ និងគ្មានអ្វីប្រៀបផ្ទឹមបានឡើយ។ អ្នកមុស្លិមគោរពបូជាចំពោះអល់ឡោះតែមួយអង្គគត់។
ភស្តុតាងរួមមាន៖ ភាពស្មុគស្មាញ និងសណ្តាប់ធ្នាប់នៃចក្រវាលដែលចង្អុលបង្ហាញពីអ្នករៀបចំ, សភាវគតិពីកំណើតរបស់មនុស្សដែលស្វែងរកអំណាចដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់, និងការបើកបង្ហាញដែលបានបញ្ជូនមកតាមរយៈបណ្តាព្យាការី។
អល់ឡោះមានគុណលក្ខណៈល្អឥតខ្ចោះជាច្រើនដូចជា៖ ទ្រង់មានព្រះជន្មរស់ជានិរន្តរ៍ (Al-Hayy), ទ្រង់ជាអ្នកដឹងគ្រប់យ៉ាង (Al-Alim), ទ្រង់មានឫទ្ធានុភាព (Al-Qadir), ទ្រង់ប្រកបដោយមេត្តាករុណា (Ar-Rahman), និងទ្រង់ប្រកបដោយយុត្តិធម៌ (Al-Adl)។ គម្ពីរគូរអានបានរៀបរាប់អំពីព្រះនាមដ៏ល្អរបស់ទ្រង់ចំនួន ៩៩ (Asma-ul-Husna)។
ពាក្យ "អ៊ីស្លាម" (Islam) មកពីពាក្យអារ៉ាប់ "សាឡាម" (Salam) ដែលមានន័យថា "សន្តិភាព", "ការចុះចូល" ។ ក្នុងបច្ចេកសព្ទសាសនា អ៊ីស្លាមមានន័យថា ការប្រគល់ខ្លួន ដោយស្ម័គ្រចិត្តចំពោះព្រះជាម្ចាស់(អល់ឡោះ) ជាមួយតាវហេដ(ឯកទេវនិយម) ការគោរពប្រតិបត្តិចំពោះទ្រង់ដោយការស្តាប់បង្គាប់, និងការប្រកាសផ្តាច់ខ្លួនចេញពីអំពើស្ហ៊ីរិក(ការធ្វើពហុទេពនិយម) និងក្រុមអ្នកដែលប្រព្រឹត្តវា។ អ្នកដែលប្រតិបត្តិតាមអ៊ីស្លាម ត្រូវបានគេហៅថា 'មុស្លិម' ។
គោលបំណងចម្បងនៃជីវិតគឺដើម្បីស្គាល់ និងគោរពសក្ការៈចំពោះអល់ឡោះតែមួយអង្គគត់ (Ibadah) ស្របតាមការណែនាំរបស់ទ្រង់។ នេះរួមបញ្ចូលទាំងការប្រតិបត្តិអំពើល្អ ការរក្សាយុត្តិធម៌ និងការរស់នៅប្រកបដោយសីលធម៌ ដើម្បីទទួលបានការប្រោសប្រណីពីទ្រង់ និងបានទៅដល់ឋានសួគ៌។
សសរស្តម្ភទាំង៦នៃជំនឿ (Iman) គឺ៖ ១. ជំនឿលើអល់ឡោះ, ២. ជំនឿលើបណ្ដាម៉ាឡាអ៊ីកាត់ (ទេវតា), ៣. ជំនឿលើបណ្ដាគម្ពីររបស់ទ្រង់, ៤. ជំនឿលើបណ្ដាអ្នកនាំសាររបស់ទ្រង់, ៥. ជំនឿលើថ្ងៃចុងក្រោយ (ថ្ងៃជំនុំជម្រះ), និង ៦. ជំនឿលើការកំណត់វាសនា (កដរ) ទាំងល្អនិងអាក្រក់គឺមកពីអល់ឡោះ។
កដរ គឺជាជំនឿថាអល់ឡោះទ្រង់ជ្រាប និងបានកំណត់ទុកនូវអ្វីៗទាំងអស់។ ទោះយ៉ាងណា មនុស្សត្រូវបានផ្តល់ឆន្ទៈសេរីក្នុងការជ្រើសរើសរវាងផ្លូវល្អ និងផ្លូវអាក្រក់។ យើងនឹងត្រូវទទួលខុសត្រូវចំពោះជម្រើសរបស់យើង។ យើងជឿលើការកំណត់របស់ទ្រង់ ប៉ុន្តែយើងក៏ត្រូវតែខិតខំប្រឹងប្រែងផងដែរ។
អ៊ីស្លាមបង្រៀនថាជីវិតនៅលើលោកនេះ គឺជាការសាកល្បងមួយរយៈពេលខ្លី ហើយបន្ទាប់ពីសេចក្តីស្លាប់ នឹងមានជីវិតនៅក្នុងផ្នូរ (Barzakh) រហូតដល់ថ្ងៃដែលមនុស្សគ្រប់រូបនឹងត្រូវធ្វើឱ្យរស់ឡើងវិញនៅថ្ងៃជំនុំជម្រះ។
ឋានសួគ៌ (Jannah) គឺជាទីកន្លែងនៃសុភមង្គលដ៏អស់កល្បជានិច្ច ដែលអល់ឡោះបានរៀបចំទុកសម្រាប់អ្នកមានជំនឿ។ ឋាននរក (Jahannam) គឺជាទីកន្លែងនៃការដាក់ទណ្ឌកម្មសម្រាប់អ្នកដែលបដិសេធសេចក្តីពិត និងប្រព្រឹត្តអំពើអាក្រក់។ ការពិពណ៌នាអំពីទីកន្លែងទាំងពីរនេះមាននៅក្នុងគម្ពីរគូរអាន និងហាឌីស។
ស្ស៊ីរិក គឺជាបាបកម្មដ៏ធ្ងន់ធ្ងរបំផុតនៅក្នុងអ៊ីស្លាម គឺការយកអ្វីផ្សេងមកធ្វើជាដៃគូជាមួយអល់ឡោះ។ វាមានពីរប្រភេទធំៗ៖ ស្ស៊ីរិកធំ (Shirk Akbar) ដូចជាការបន់ស្រន់ចំពោះអ្វីផ្សេងក្រៅពីអល់ឡោះ ដែលនាំឱ្យធ្លាក់ចេញពីអ៊ីស្លាម, និងស្ស៊ីរិកតូច (Shirk Asghar) ដូចជាការធ្វើអំពើល្អដើម្បីបង្អួតគេ (Riya') ដែលមិននាំឱ្យធ្លាក់ចេញពីអ៊ីស្លាម ប៉ុន្តែជាបាបដ៏ធំ។
ជិន គឺជាភាវៈដែលមើលមិនឃើញដែលអល់ឡោះបានបង្កើតឡើងពីភ្លើងដែលគ្មានផ្សែង។ ពួកគេមានឆន្ទៈសេរីដូចមនុស្សដែរ។ សៃតន (ឬ អ៊ីប្លីស) គឺជាជិនម្នាក់ដែលបានបដិសេធមិនគោរពតាមបទបញ្ជារបស់អល់ឡោះ និងបានសច្ចាថានឹងព្យាយាមនាំមនុស្សឱ្យវង្វេង។
សសរស្តម្ភនៃអ៊ីស្លាម (Pillars)
សសរស្តម្ភទាំង៥ គឺជាកាតព្វកិច្ចគោលដែលអ្នកមុស្លិមគ្រប់រូបត្រូវប្រតិបត្តិ៖ ១. ការប្រកាសជំនឿ (ស្សាហាទ៉ះ), ២. ការថ្វាយបង្គំ (សឡាត) ប្រាំពេលក្នុងមួយថ្ងៃ, ៣. ការបរិច្ចាគទានជាកាតព្វកិច្ច (ហ្សាកាត់), ៤. ការបួសក្នុងខែរ៉ម៉ាឌន (សោម), និង ៥. ការបំពេញកិច្ចធម្មយាត្រា (ហាច់) នៅទីក្រុងម៉ាក្កះ ប្រសិនបើមានលទ្ធភាព។
ដើម្បីឱ្យការប្រកាសជំនឿ (ស្សាហាទ៉ះ) ត្រូវបានទទួលយក វាត្រូវតែប្រកបដោយ៖ ចំណេះដឹង (ដឹងពីអត្ថន័យ), ភាពប្រាកដប្រជា (គ្មានការសង្ស័យ), ការទទួលយក, ការអនុវត្ត, ភាពស្មោះត្រង់, និងភាពស្រឡាញ់។
មានសឡាតស៊ុនណាស (ស្ម័គ្រចិត្ត) ជាច្រើនដូចជា៖ សឡាតរ៉វ៉ាទីប (មុននិងក្រោយសឡាតកាតព្វកិច្ច), សឡាតវីទិរ, សឡាតតាហ៉ាច់ជុត (ពេលយប់), សឡាតឌុហា (ពេលព្រឹក), និងសឡាតក្នុងឱកាសពិសេសដូចជា សឡាតថ្ងៃបុណ្យ (Eid) និងសឡាតសុំទឹកភ្លៀង (Istisqa)។
ការបែរមុខទៅកាន់វិហារកាក់បះ (Qibla) ក្នុងទីក្រុងម៉ាក្កះ គឺជាសញ្ញានៃឯកភាពរបស់អ្នកមុស្លិមទូទាំងពិភពលោក។ អ្នកមុស្លិមមិនគោរពវិហារកាក់បះទេ ប៉ុន្តែគោរពអល់ឡោះតែមួយអង្គគត់ ដោយបែរទៅកាន់ទិសដៅដែលទ្រង់បានកំណត់។
ហ្សាកាត់ត្រូវគិតលើទ្រព្យសម្បត្តិដែលចម្រើនឡើងបានដូចជា៖ មាស ប្រាក់, លុយសាច់ប្រាក់, ទំនិញអាជីវកម្ម, ផលិតផលកសិកម្ម, និងសត្វពាហនៈ (គោ, អូដ្ឋ, ចៀម, ពពែ) នៅពេលដែលវាគ្រប់ចំនួនកំណត់ (និសូប) និងគ្រប់ខួបមួយឆ្នាំ (ហោល)។
ហ្សាកាត់ គឺជាកាតព្វកិច្ច ដែលមានអត្រានិងលក្ខខណ្ឌច្បាស់លាស់។ ចំណែក សសដក់កោះ គឺជាការបរិច្ចាគទានដោយស្ម័គ្រចិត្ត ដែលអាចឱ្យបានគ្រប់ពេលវេលា គ្រប់ចំនួន និងឱ្យអ្នកណាក៏បាន។
អ្វីៗដែលធ្វើឱ្យបាត់បង់ការបួសរួមមាន៖ ការបរិភោគឬផឹកដោយចេតនា, ការរួមភេទ, ការធ្វើឱ្យក្អួតដោយចេតនា, ការមករដូវឬឈាមក្រោយសម្រាល, និងការប្តូរចេតនាឈប់បួស។
អ្នកដែលត្រូវបានលើកលែងរួមមាន៖ កុមារដែលមិនទាន់គ្រប់អាយុ, អ្នកជំងឺ, អ្នកដំណើរផ្លូវឆ្ងាយ, ស្ត្រីមានផ្ទៃពោះ, ស្ត្រីដែលកំពុងបំបៅដោះកូន, និងស្ត្រីដែលមានរដូវ។ អ្នកទាំងនេះត្រូវតែសង (កដរ) ការបួសនៅពេលក្រោយ ឬបង់ថ្លៃសំណង (ហ្វីឌីយ៉ាស់) ប្រសិនបើមិនអាចសងបាន។
អ៊ុមរ៉ោះ គឺជាកិច្ចធម្មយាត្រាតូចមួយទៅកាន់ទីក្រុងម៉ាក្កះ ដែលអាចធ្វើបានគ្រប់ពេលវេលា។ វាមានកិច្ចការតិចជាងហាច់។ ចំណែក ហាច់ គឺជាកិច្ចធម្មយាត្រាធំ ដែលជាកាតព្វកិច្ច និងអាចធ្វើបានតែក្នុងខែ 'ឌុលហិច្ចាស់' តាមពេលវេលាដែលបានកំណត់ប៉ុណ្ណោះ។
ច្បាប់អ៊ីស្លាម (Fiqh)
ហ្វីគហ៍ គឺជាការយល់ដឹងស៊ីជម្រៅអំពីច្បាប់អ៊ីស្លាម (ស្ស៉ារីអ៉ាស) ដែលត្រូវបានទាញចេញពីប្រភពចម្បង (គម្ពីរគូរអាន និងស៊ុនណាស) ដោយអ្នកប្រាជ្ញ (Mujtahid)។ វាគ្របដណ្តប់គ្រប់ផ្នែកនៃជីវិត ចាប់ពីការគោរពបូជារហូតដល់កិច្ចសន្យាសង្គម។
តាហារ៉ាហ៍ មានន័យថា ការធ្វើស្អាត។ វាមានពីរផ្នែក៖ ការធ្វើស្អាតខាងក្នុង (ការលាងជម្រះចិត្តពីស្ស៊ីរិកនិងបាបកម្ម) និងការធ្វើស្អាតខាងក្រៅ (ការលាងជម្រះរាងកាយ, សម្លៀកបំពាក់, និងទីកន្លែងពីភាពមិនស្អាត ឬ 'ណាច៊ីស')។
វូឌុ គឺជាការលាងផ្នែកខ្លះនៃរាងកាយមុនពេលសឡាត។ អ្វីៗដែលធ្វើឱ្យបាត់បង់វូឌុរួមមាន៖ ការបញ្ចេញអ្វីមួយពីផ្លូវទាំងពីរ (ខ្យល់, ទឹកនោម, លាមក), ការដេកលក់ស្កប់ស្កល់, ការបាត់បង់ស្មារតី, និងការប៉ះពាល់អវយវៈភេទដោយផ្ទាល់។
ហ្គូស៊ុល គឺជាការងូតទឹកពេញទាំងតួខ្លួនជាកាតព្វកិច្ច។ វាចាំបាច់ត្រូវធ្វើបន្ទាប់ពី៖ ការរួមភេទ, ការបញ្ចេញទឹកកាម (ទោះបីជាក្នុងពេលយល់សប្តិក៏ដោយ), បន្ទាប់ពីរដូវ, និងបន្ទាប់ពីឈាមក្រោយសម្រាល។
តៃយ៉ាំមូម គឺជាការធ្វើស្អាតដោយប្រើដីស្អាត ជំនួសវូឌុឬហ្គូស៊ុល នៅពេលដែលគ្មានទឹក ឬមិនអាចប្រើទឹកបានដោយសារជំងឺ។ វាពាក់ព័ន្ធនឹងការជូតមុខនិងដៃទាំងសងខាងដោយដី។
ណាច៊ីស គឺជាភាពមិនស្អាតតាមគោលការណ៍សាសនា ដូចជា ទឹកនោម, លាមក, ឈាម, សាច់ជ្រូក, និងឆ្កែ។ វិធីសម្អាតគឺអាស្រ័យលើប្រភេទរបស់វា ជាទូទៅគឺត្រូវលាងជាមួយទឹករហូតដល់ពណ៌, ក្លិន, និងរសជាតិរបស់វាបាត់ទៅ។
សឡាត ជេណាហ្សាស់ គឺធ្វើឡើងដោយគ្មានការក្រាប (ស៊ូជូត) ឬការឱន (រូកួក)។ វាមានការតាក់បៀរ (Allahu Akbar) ចំនួនបួនលើក៖ លើកទី១ អានស៊ូរ៉ោះ អាល់-ហ្វាទីហាស, លើកទី២ អានសឡាវ៉ាតលើព្យាការី, លើកទី៣ ឌូអាឱ្យសព, និងលើកទី៤ ឌូអាឱ្យខ្លួនឯងនិងអ្នកមុស្លិមទាំងអស់ រួចផ្តល់សលាម។
ម៉ាហ្សហាប់ គឺជាសាលាគំនិតផ្នែកច្បាប់អ៊ីស្លាម (Fiqh) ដែលមានកិត្តិសព្ទទាំងបួន (Hanafi, Maliki, Shafi'i, Hanbali)។ ពួកគេគឺជាការបកស្រាយរបស់បណ្តាអ្នកប្រាជ្ញធំៗ។ សម្រាប់បុគ្គលទូទៅ ការធ្វើតាមម៉ាហ្សហាប់ណាមួយជួយឱ្យការប្រតិបត្តិកិច្ចសាសនាមានភាពស៊ីសង្វាក់និងត្រឹមត្រូវ។ ទោះជាយ៉ាងណា ប្រភពដើមគឺគម្ពីរគូរអាននិងស៊ុនណាស។
គម្ពីរគូរអាន និង ស៊ុនណាស (Quran & Sunnah)
គម្ពីរគូរអាន គឺជាព្រះបន្ទូលរបស់អល់ឡោះ ដែលត្រូវបានបញ្ចុះមកឱ្យព្យាការីមូហាំម៉ាត់ (ﷺ) តាមរយៈម៉ាឡាអ៊ីកាត់ ជីព្រីល ក្នុងរយៈពេលប្រមាណ ២៣ ឆ្នាំ។ វាគឺជាប្រភពចម្បងនៃច្បាប់និងមាគ៌ាជីវិតរបស់អ្នកមុស្លិម។
នៅសម័យព្យាការី គម្ពីរគូរអានត្រូវបានចងចាំនិងកត់ត្រាទុក។ ក្រោយមរណភាពរបស់លោក វាត្រូវបានរួមផ្សំជាសៀវភៅជាផ្លូវការនៅសម័យខាលីហ្វៈ អាប៊ូបាកើរ និង អ៊ូស្មាន ដើម្បីធានាថាមិនមានការផ្លាស់ប្តូរ។ អល់ឡោះបានសន្យាថានឹងការពារវាដោយព្រះអង្គផ្ទាល់។
ស៊ុនណាស សំដៅលើ 'មាគ៌ា' ឬ 'គំរូ' របស់ព្យាការីមូហាំម៉ាត់ (ពាក្យសម្តី, អំពើ, ការយល់ព្រម)។ ហាឌីស គឺជា 'ការកត់ត្រា' ឬ 'របាយការណ៍' អំពីស៊ុនណាសនោះ។ ដូច្នេះ ហាឌីស គឺជាមធ្យោបាយដែលយើងស្វែងយល់អំពីស៊ុនណាស។
អ្នកប្រាជ្ញបានចាត់ថ្នាក់ហាឌីសជាច្រើនកម្រិត៖ សហ៊ីហ (Sahih) - ត្រឹមត្រូវបំផុត, ហាសាន់ (Hasan) - ល្អ/អាចទទួលយកបាន, ដអ៉ីហ្វ (Da'if) - ខ្សោយ (មិនអាចប្រើជាភស្តុតាងផ្នែកច្បាប់បាន), និង ម៉ូឌូ (Mawdu') - ប្រឌិត/ក្លែងក្លាយ។
ពាក្យ «តាហ្វស៊ីរ» (Tafsir - تفسير) ជាភាសាអារ៉ាប់ មានន័យថា ការបកស្រាយ, ការពន្យល់, ឬអត្ថាធិប្បាយ។
នៅក្នុងសាសនាអ៊ីស្លាម ពាក្យនេះសំដៅជាពិសេសទៅលើ វិជ្ជាដែលសិក្សាអំពីការបកស្រាយ និងពន្យល់អត្ថន័យនៃគម្ពីរគួរអាន (Quran)។
វាមិនមែនគ្រាន់តែជាការបកប្រែពាក្យផ្ទាល់ៗនោះទេ។ តាហ្វស៊ីរ គឺជាការសិក្សាស្រាវជ្រាវយ៉ាងស៊ីជម្រៅ ដើម្បីស្វែងយល់ពី៖
- អត្ថន័យពិតប្រាកដនៃអាយ៉ាត់ (ខគម្ពីរ) នីមួយៗ
- បរិបទ ឬមូលហេតុនៃការបញ្ចុះអាយ៉ាត់នីមួយៗ (ដែលគេហៅថា Asbab al-Nuzul)
- បញ្ញត្តិ ឬច្បាប់ផ្សេងៗ (Ahkam) ដែលដកស្រង់ចេញពីអាយ៉ាត់
- ទិដ្ឋភាពភាសាដ៏ល្អិតល្អន់ និងវោហាសាស្ត្រនៃភាសាអារ៉ាប់នៅក្នុងគម្ពីរគួរអាន
- គតិបណ្ឌិត និងមេរៀនដែលបង្កប់នៅក្នុងសាច់រឿង ឬការដាស់តឿនต่างๆ។
ទេ, ការបកប្រែគម្ពីរគូរអានត្រូវបានចាត់ទុកថាជា 'ការបកស្រាយអត្ថន័យ' (តាហ្វស៊ីរ) តែប៉ុណ្ណោះ។ ព្រះបន្ទូលដើមរបស់អល់ឡោះមានតែក្នុងភាសាអារ៉ាប់ប៉ុណ្ណោះ។ ការបកប្រែគ្រាន់តែជាឧបករណ៍ជួយឱ្យអ្នកដែលមិនចេះភាសាអារ៉ាប់យល់អត្ថន័យជាមូលដ្ឋាន។
ជីវិតប្រចាំថ្ងៃ និងសីលធម៌ (Ethics)
បាទ។ អ៊ីស្លាមមានបទបញ្ជាអំពីអ្វីដែលអនុញ្ញាត (ហាឡាល់) និងអ្វីដែលហាមឃាត់ (ហារ៉ាម) សម្រាប់ការបរិភោគ។ សាច់ជ្រូក, ឈាម, សត្វដែលស្លាប់ដោយខ្លួនឯង, សត្វដែលសម្លាប់ដោយមិនបានពោលព្រះនាមអល់ឡោះ, និងគ្រឿងស្រវឹងគឺជារបស់ហាមឃាត់ (ហារ៉ាម)។
ការសម្លាប់សត្វតាមបែបអ៊ីស្លាម (ហ្សាប៊ីហាស) តម្រូវឱ្យសម្លាប់ដោយកាំបិតមុត, កាត់បំពង់ខ្យល់, បំពង់អាហារ, និងសរសៃឈាមធំៗនៅកឱ្យផ្តាច់ក្នុងពេលតែមួយ, ដោយត្រូវពោលព្រះនាមរបស់អល់ឡោះ។ វិធីនេះធានាថាឈាមហូរចេញអស់, កាត់បន្ថយការឈឺចាប់របស់សត្វ, និងបង្ហាញការដឹងគុណចំពោះអ្នកបង្កើត។
អ៊ីស្លាមលើកទឹកចិត្តឱ្យធ្វើអាជីវកម្មដោយសុចរិត។ ទោះជាយ៉ាងណា, ការគិតការប្រាក់ (រីបា), ល្បែងស៊ីសង (ម៉ៃស៊ីរ), ភាពមិនប្រាកដប្រជាហួសហេតុ (ហ្គរ៉រ), និងការធ្វើពាណិជ្ជកម្មលើរបស់ហាមឃាត់ (ហារ៉ាម) ត្រូវបានហាមឃាត់ជាដាច់ខាត។
អ៊ីស្លាមផ្តល់សារៈសំខាន់ខ្លាំងណាស់ចំពោះសិទ្ធិរបស់អ្នកជិតខាង ទោះបីពួកគេមិនមែនជាមុស្លិមក៏ដោយ។ ព្យាការីមូហាំម៉ាត់ (ﷺ) បានមានប្រសាសន៍ថា 'អ្នកដែលជឿលើអល់ឡោះនិងថ្ងៃចុងក្រោយ ចូរផ្តល់កិត្តិយសដល់អ្នកជិតខាងរបស់ខ្លួន'។
ការគោរពនិងការស្តាប់បង្គាប់ឪពុកម្តាយ (ដរាបណាមិនផ្ទុយនឹងបទបញ្ជារបស់អល់ឡោះ) គឺជាកាតព្វកិច្ចដ៏ធំបំផុតមួយនៅក្នុងអ៊ីស្លាម បន្ទាប់ពីការគោរពអល់ឡោះ។ ការនិយាយពាក្យ 'អុហ្វ' (បង្ហាញការធុញទ្រាន់) ទៅកាន់ពួកគាត់ក៏ត្រូវបានហាមឃាត់ផងដែរ។
អ៊ីស្លាមបង្រៀនថាមនុស្សគឺជា 'អ្នកថែរក្សា' (ខ៉លីហ្វៈ) នៃផែនដី។ ដូច្នេះ ការបំផ្លាញបរិស្ថាន, ការប្រើប្រាស់ធនធានដោយខ្ជះខ្ជាយ, និងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញសត្វ គឺផ្ទុយនឹងគោលការណ៍បង្រៀនរបស់អ៊ីស្លាម។
បាទ, ការលែងលះ (តឡាក់) ត្រូវបានអនុញ្ញាត ប៉ុន្តែវាត្រូវបានចាត់ទុកថាជារបស់ដែលអល់ឡោះស្អប់ខ្ពើមបំផុតក្នុងចំណោមរបស់ដែលទ្រង់អនុញ្ញាត។ វាគួរតែជាជម្រើសចុងក្រោយបន្ទាប់ពីបានព្យាយាមសម្រុះសម្រួលគ្រប់វិធី។
អ៊ីស្លាមលើកទឹកចិត្តឱ្យមានមិត្តល្អដែលជួយគ្នាទៅវិញទៅមកក្នុងការធ្វើអំពើល្អនិងតាមដានគ្នាពីអំពើអាក្រក់។ ព្យាការីបានប្រៀបធៀបមិត្តល្អទៅនឹងអ្នកលក់ទឹកអប់ ដែលយើងនឹងទទួលបានផលប្រយោជន៍ពីគាត់ជានិច្ច។
ស្ត្រីក្នុងសាសនាអ៊ីស្លាម (Women in Islam)
ការគ្របហ៊ីចាប គឺជាការប្រតិបត្តិតាមបទបញ្ជារបស់អល់ឡោះ ដែលជាទម្រង់មួយនៃការបង្ហាញជំនឿនិងភាពថ្លៃថ្នូរ។ វាមិនមែនជានិមិត្តសញ្ញានៃការគាបសង្កត់ទេ ប៉ុន្តែជាសញ្ញានៃការផ្តល់កិត្តិយស ដែលធ្វើឱ្យស្ត្រីត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយបញ្ញានិងចរិយសម្បទារបស់នាង មិនមែនពីរូបរាងខាងក្រៅទេ។
អ៊ីស្លាមបានផ្តល់សិទ្ធិជាច្រើនដល់ស្ត្រីតាំងពី ១៤០០ ឆ្នាំមុន រួមមាន៖ សិទ្ធិក្នុងការទទួលមរតក, សិទ្ធិក្នុងការកាន់កាប់និងគ្រប់គ្រងទ្រព្យសម្បត្តិផ្ទាល់ខ្លួន, សិទ្ធិក្នុងការអប់រំ, សិទ្ធិក្នុងការជ្រើសរើសគូស្រករ, និងសិទ្ធិក្នុងការស្នើសុំលែងលះ។
តួនាទីចម្បងរបស់ស្ត្រី ដូចបុរសដែរ គឺការគោរពសក្ការៈចំពោះអល់ឡោះ។ ក្នុងគ្រួសារ ស្ត្រីត្រូវបានលើកតម្កើងខ្ពស់ក្នុងនាមជាម្តាយនិងភរិយា ដោយមានតួនាទីសំខាន់ក្នុងការចិញ្ចឹមបីបាច់កូនចៅឱ្យក្លាយជាមនុស្សល្អ។ ទោះយ៉ាងណា នាងក៏អាចចូលរួមក្នុងសង្គមក្នុងវិស័យផ្សេងៗដែលសមស្របបានដែរ។
ក្នុងករណីភាគច្រើន (មិនមែនទាំងអស់) ស្ត្រីទទួលបានមរតកពាក់កណ្តាលនៃបុរស។ នេះដោយសារតែនៅក្នុងប្រព័ន្ធអ៊ីស្លាម បុរស (ឪពុក, ស្វាមី, បងប្អូនប្រុស, កូនប្រុស) មានកាតព្វកិច្ចផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុពេញលេញក្នុងការថែទាំស្ត្រីនិងគ្រួសារ។ ចំណែក ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ស្ត្រីគឺជារបស់នាងទាំងស្រុង នាងគ្មានកាតព្វកិច្ចត្រូវចំណាយលើអ្នកណាឡើយ។
បាទ, ស្ត្រីអាចធ្វើការនៅក្រៅផ្ទះបាន ដរាបណាការងារនោះស្របតាមច្បាប់អ៊ីស្លាម, នាងអាចរក្សាសម្លៀកបំពាក់អ៊ីស្លាម (ហ៊ីចាប), និងមិនប៉ះពាល់ដល់កាតព្វកិច្ចចម្បងរបស់នាងចំពោះគ្រួសារ។ លោកស្រី ខឌីជ៉ាស់ ភរិយារបស់ព្យាការី គឺជាអ្នកជំនួញស្ត្រីដ៏ជោគជ័យម្នាក់។
បាទ, គម្ពីរគូរអានអនុញ្ញាតឱ្យបុរសមានភរិយារហូតដល់បួននាក់ ប៉ុន្តែមានលក្ខខណ្ឌដ៏តឹងរ៉ឹងបំផុតក្នុងការផ្តល់យុត្តិធម៌ឱ្យបានពេញលេញចំពោះភរិយាទាំងអស់ទាំងផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ, ពេលវេលា, និងការថែទាំ។ ប្រសិនបើបុរសម្នាក់ខ្លាចថាមិនអាចផ្តល់យុត្តិធម៌បាន គាត់ត្រូវតែមានភរិយាតែម្នាក់ប៉ុណ្ណោះ។
ប្រវត្តិសាស្ត្រ និងតួអង្គសំខាន់ៗ (History)
មូហាំម៉ាត់ (ﷺ) គឺជាព្យាការីចុងក្រោយបង្អស់របស់អល់ឡោះ។ លោកកើតនៅទីក្រុងម៉ាក្កះប្រមាណឆ្នាំ គ.ស. ៥៧០។ លោកទទួលបានការបើកបង្ហាញ (វ៉ាហ៊ី) ដំបូងនៅអាយុ ៤០ ឆ្នាំ និងបានលះបង់ជីវិតដែលនៅសល់ដើម្បីផ្សព្វផ្សាយសារនៃអ៊ីស្លាម។
អ៊ីស្លាមផ្តល់កិត្តិយស និងគោរពយ៉ាងខ្ពង់ខ្ពស់ចំពោះព្យាការីអ៊ីសា (ព្រះយេស៊ូ) ក្នុងនាមជាអ្នកនាំសារដ៏អស្ចារ្យរបស់អល់ឡោះ។ អ្នកមុស្លិមជឿលើការប្រសូតដោយអព្ភូតហេតុរបស់លោកពីនាងម៉ារយ៉ាំ, ជឿលើអព្ភូតហេតុផ្សេងៗរបស់លោក, ប៉ុន្តែមិនជឿថាលោកជាព្រះបុត្ររបស់ព្រះជាម្ចាស់ឬជាព្រះជាម្ចាស់ផ្ទាល់នោះទេ។
ព្យាការីអ៊ីប្រាហ៊ីម ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា 'បិតានៃបណ្តាព្យាការី' និងជាគំរូដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់នៃការប្រគល់ខ្លួនចំពោះព្រះជាម្ចាស់។ លោកគឺជាអ្នកសាងសង់វិហារកាក់បះឡើងវិញរួមជាមួយអ៊ីស្មាអែល កូនប្រុសរបស់លោក។
ខាលីហ្វៈ គឺជាតំណែងអ្នកដឹកនាំកំពូលនៃសហគមន៍មុស្លិម (អ៊ុមម៉ាស) បន្ទាប់ពីមរណភាពរបស់ព្យាការីមូហាំម៉ាត់ (ﷺ)។ ខាលីហ្វៈទាំងបួនរូបដំបូង (ខូលាហ្វា អាល់-រ៉រស្ស៊ីឌីន) រួមមាន៖ ១. អាប៊ូបាកើរ អាស់-ស៊ីតឌីក, ២. អ៊ូមើរ អ៊ីបនូល-ខតតប, ៣. អ៊ូស្មាន អ៊ីបនូ-អាហ្វហ្វាន, និង ៤. អាលី អ៊ីបនូ-អាប៊ីតលីប។
ការបែងចែករវាងស៊ុននី និងស្ស៊ីអាស៍ បានកើតឡើងដំបូងពីជម្លោះផ្នែកនយោបាយនិងការស្នងតំណែងអ្នកដឹកនាំសហគមន៍អ៊ីស្លាមបន្ទាប់ពីមរណភាពរបស់ព្យាការីមូហាំម៉ាត់ (ﷺ)។
ចំណុចខុសគ្នាចម្បងគឺរឿងការស្នងតំណែងអ្នកដឹកនាំ។ ស្ស៊ីអាស៍ជឿថាអ្នកដឹកនាំត្រូវតែមកពីសាវតារបស់ព្យាការី (អះលុលបៃត៍) ដោយចាប់ផ្តើមពីលោកអាលី។ ចំណែក ស៊ុននីជឿថាអ្នកដឹកនាំអាចជ្រើសរើសពីអ្នកដែលមានលក្ខណៈសម្បត្តិសមស្របក្នុងសហគមន៍។ ភាពខុសគ្នានេះនាំឱ្យមានភាពខុសគ្នាមួយចំនួនក្នុងការបកស្រាយហាឌីសនិងច្បាប់អ៊ីស្លាម។
វិហារកាក់បះ គឺជាសំណង់រាងគូបដែលស្ថិតនៅចំកណ្តាលមហាវិហារអាល់ហារ៉ុមនៅទីក្រុងម៉ាក្កះ។ វាគឺជា 'ផ្ទះរបស់អល់ឡោះ' ដំបូងគេដែលត្រូវបានសាងសង់សម្រាប់ការគោរពសក្ការៈចំពោះអល់ឡោះតែមួយអង្គគត់។
ព្យាការី និងអ្នកនាំសារ (Prophets)
គម្ពីរគូរអានបានលើកឡើងឈ្មោះព្យាការីចំនួន ២៥ រូប, ប៉ុន្តែហាឌីសបានបញ្ជាក់ថាអល់ឡោះបានបញ្ជូនព្យាការីមកជាច្រើនពាន់នាក់ដើម្បីណែនាំមនុស្សជាតិគ្រប់សម័យកាលនិងគ្រប់ទីកន្លែង។ អ្នកមុស្លិមត្រូវជឿលើព្យាការីទាំងអស់ដែលអល់ឡោះបានបញ្ជូនមក។
ណាប៊ី (ព្យាការី) គឺជាអ្នកដែលទទួលការបើកបង្ហាញ (វ៉ាហ៊ី) ពីអល់ឡោះ។ រ៉ស៊ូល (អ្នកនាំសារ) គឺជាណាប៊ីម្នាក់ដែលត្រូវបានបញ្ជាឱ្យផ្សព្វផ្សាយសារឬគម្ពីរថ្មីមួយ។ ដូច្នេះ រ៉ស៊ូលគ្រប់រូបគឺជាណាប៊ី ប៉ុន្តែមិនមែនណាប៊ីគ្រប់រូបសុទ្ធតែជារ៉ស៊ូលនោះទេ។
ព្យាការីអាដាំ គឺជាមនុស្សដំបូងគេដែលអល់ឡោះបានបង្កើតឡើង និងជាព្យាការីទីមួយ។ លោកត្រូវបានបង្រៀនឈ្មោះនៃអ្វីៗគ្រប់យ៉ាង និងត្រូវបានដាក់ឱ្យរស់នៅក្នុងឋានសួគ៌រួមជាមួយភរិយារបស់លោក គឺនាងហាវ៉ា (អេវ៉ា) មុនពេលត្រូវបានបញ្ជូនមកផែនដី។
ព្យាការីនូហ បានអំពាវនាវឱ្យប្រជាជនរបស់លោកគោរពសក្ការៈចំពោះអល់ឡោះតែមួយអង្គគត់អស់រយៈពេល ៩៥០ ឆ្នាំ ប៉ុន្តែមានមនុស្សតិចតួចណាស់ដែលជឿ។ បន្ទាប់មក អល់ឡោះបានបញ្ជាឱ្យលោកសាងសង់នាវាមួយដើម្បីជួយសង្គ្រោះអ្នកដែលមានជំនឿនិងសត្វមួយគូៗពីគ្រោះទឹកជំនន់ដ៏ធំ។
ព្យាការីមូសា គឺជាអ្នកនាំសារដ៏អស្ចារ្យម្នាក់ដែលត្រូវបានបញ្ជូនទៅកាន់ហ្វារ៉ាអុងនិងជនជាតិអ៊ីស្រាអែល។ លោកត្រូវបានប្រទានគម្ពីរតៅរ៉ត (Torah) និងបានបង្ហាញអព្ភូតហេតុជាច្រើន រួមទាំងការបំបែកសមុទ្រក្រហម។
បញ្ហាសម័យទំនើប (Modern Issues)
អ៊ីស្លាមមិនត្រឹមតែមិនផ្ទុយនឹងវិទ្យាសាស្ត្រទេ ថែមទាំងលើកទឹកចិត្តឱ្យស្វែងរកចំណេះដឹងនិងសិក្សាពីធម្មជាតិ ដែលជាសញ្ញាណ (Ayat) នៃអំណាចរបស់អល់ឡោះ។ គម្ពីរគូរអានមានការពិតខាងវិទ្យាសាស្ត្រជាច្រើនដែលទើបត្រូវបានរកឃើញនៅសម័យបច្ចុប្បន្ន។
អ្នកប្រាជ្ញអ៊ីស្លាមភាគច្រើនយល់ឃើញថា ការបរិច្ចាគសរីរាង្គត្រូវបានអនុញ្ញាត (ហើយអាចជាអំពើល្អដ៏ធំ) ដរាបណាវាមិនបង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់អ្នកបរិច្ចាគដែលនៅរស់ និងធ្វើឡើងដោយស្ម័គ្រចិត្តដើម្បីជួយសង្គ្រោះជីវិតអ្នកដទៃ។
ប្រព័ន្ធធនាគារអ៊ីស្លាមដំណើរការដោយគ្មានការគិតឬបង់ការប្រាក់ (រីបា)។ ជំនួសមកវិញ វាប្រើគោលការណ៍ដូចជា ការចែករំលែកប្រាក់ចំណេញ-ខាត (Mudarabah, Musharakah), ការជួល (Ijarah), និងការលក់បូកប្រាក់ចំណេញ (Murabahah) ដែលផ្អែកលើប្រតិបត្តិការពិតប្រាកដ។
ជីហាដ មានន័យតាមព្យញ្ជនៈថា 'ការតស៊ូ' ឬ 'ការប្រយុទ្ធ'។ វាមានកម្រិតជាច្រើន៖ ជីហាដដ៏ធំបំផុតគឺ 'ការតស៊ូជាមួយចិត្តរបស់ខ្លួនឯង' (ជីហាដ អាល់-ណាហ្វស៍) ដើម្បីយកឈ្នះលើបំណងអាក្រក់។ វាក៏អាចមានន័យថាការតស៊ូដើម្បីការពារខ្លួន, សាសនា, និងអ្នកដែលត្រូវបានគាបសង្កត់ ដែលមានច្បាប់តឹងរ៉ឹងនិងមិនអនុញ្ញាតឱ្យធ្វើបាបអ្នកស្លូតត្រង់។
បណ្តាញសង្គមគឺជាឧបករណ៍មួយ។ វាអាចត្រូវបានប្រើប្រាស់ក្នុងផ្លូវល្អ ដូចជា ការផ្សព្វផ្សាយចំណេះដឹង (Da'wah), ការរក្សាទំនាក់ទំនងសាច់ញាតិ, ឬអាចត្រូវបានប្រើក្នុងផ្លូវអាក្រក់ ដូចជា ការនិយាយដើមគេ, ការបង្កាច់បង្ខូច, ការមើលរបស់ហាមឃាត់, និងការខ្ជះខ្ជាយពេលវេលា។ អ្នកមុស្លិមត្រូវតែប្រើប្រាស់វាដោយទទួលខុសត្រូវ។
នៅតែរកចម្លើយមិនឃើញមែនទេ?
យើងខ្ញុំរីករាយនឹងឆ្លើយសំណួររបស់អ្នកជាលក្ខណៈឯកជន។ សូមផ្ញើសំណួររបស់អ្នកមកកាន់យើងខ្ញុំ។
ផ្ញើសំណួររបស់អ្នកកំណត់សម្គាល់៖ ខ្លឹមសារទាំងនេះគឺសម្រាប់ជាព័ត៌មានទូទៅ និងការអប់រំជាមូលដ្ឋាន។ សម្រាប់បញ្ហាសាសនាដែលស្មុគស្មាញ ឬការសម្រេចចិត្តផ្នែកច្បាប់ (Fatwa) សូមពិគ្រោះជាមួយអ្នកប្រាជ្ញ ឬអ្នកចេះដឹងផ្នែកសាសនាដែលគួរឱ្យទុកចិត្ត។
